Ik heb af en toe de neiging om te verdwalen in filosofisch denken. Dit schrijfsel heeft me toch enkele weken gekost moet ik zeggen, maar ach, dat is ook wel eens geestig. 🙂 Dit schrijfsel kwam er naar aanleiding van een YouTube filmpje waar ik zware bedenkingen bij had en ik eigenlijk letterlijk eens met mijn ogen draaide. Geen paniek hoor, ik zal het niet te heavy maken maar misschien is dit schrijfsel niet aan jou besteed.
Laat ik wel even vooropstellen als ik mag? Zware studies heb ik nooit gevolgd. Ik bezit niet de intelligentie of het inzichtvermogen zoals wijlen Etienne Vermeersch of Stephen Hawking die zeer overtuigend konden argumenteren over het volgende onderwerp. Als amateur huis, tuin en keukenfilosoof(je) schrijf ik wel graag eens mijn gedachten neer over bepaalde onderwerpen.
Wat zeker niet wil betekenen dat ik de waarheid in pacht heb of deze wil doordrammen. Want eigenlijk weet ik ook niets, maar dit zul je wel merken als je dit schrijfsel eventjes doorleest.
- Let’s talk about God.
Outch! Een onderwerp dat je zeker niet moet aankaarten met een inwoner van de Verenigde Staten. Daar is de term “God” namelijk zéér heilig. Het lokt sowieso verontwaardiging uit wanneer je iets vertelt wat men eigenlijk niet wil over nadenken of wil erkennen. Ik kan over de ervaring meespreken, toen ik er destijds was, dus ik heb op dat ogenblik mijn woorden wat genuanceerd, voor de lieve vrede.
OK, here goes. Het valt me al zéér geruime tijd op dat wanneer mensen spreken over “god”, dat ze het concept, ja want dat is het in mijn denkwijze, volledig humaniseren. Dat was al zo toen ik naar school ging, en dit is nog altijd zo wanneer ik dus YouTube filmpjes bekijk over dit onderwerp. Het verbaasd me dat zéér intelligente mensen nog altijd dwepen met dit humaniseren en dit met grote overtuiging argumenteren dat god een soort mensachtig iets is dat alles in handen heeft en dat aan onze zijde staat, ondanks alle tegenslagen we in ons menselijk bestaan te verduren krijgen. Nu, misschien bedoelen ze het niet letterlijk zo en is het eerder spiritueel, maar het komt wel telkens bij mij zo over wat mij dus van het “humaniseren van” overtuigd.
Men heeft de overtuiging, net zoals ik van het tegendeel overtuigd ben, dat “god”, een soort oppermachtig individu is dat vanuit de “hemel” oordeelt over goed en kwaad en ons ten allen tijde ter beschikking staat om ons te helpen in iets minder makkelijke tijden, maar zich eigenlijk nooit écht laat zien. Met die gedachtegang heb ik het persoonlijk een beetje moeilijk. Het is volgens mij surrealistisch, zelfs wat goedkoop, want als ik zéér nuchter naar dit gegeven kijkt, dan moet ik simpelweg concluderen dat het concept bijzonder veel gaten heeft omdat het uiteindelijk door mensen werd ontworpen.
- We weten niets
Niemand, ook de meest begaafde mensen op deze aardbol, weet wat ons hier gebracht heeft en hoe alles … en dan bedoel ik werkelijk alles, … ontstaan is. Natuurlijk kunnen we het ontstaan van onze planeet en het leven in het algemeen kaderen én bewijzen in wetenschappelijk onderzoek. De evolutietheorie van Charles Darwin is daar een mooi voorbeeld van en berust op bewezen feiten en niet op een gemakkelijk en vaak niets verklarend antwoord dat “God” voor alles verantwoordelijk is.
Wanneer we de logische vraag stellen van “van waar komt alles”, dan moeten we simpelweg vaststellen dat we het eigenlijk niet weten. Een kip of het ei verhaal laten we maar zeggen. Het ei komt er door de kip, maar diezelfde kip komt er door het ei. De ene komt er door het andere, en elke partij heeft evenveel overtuigende argumenten. Zoals je merkt beland je, als je jezelf even mentaal wilt pijnigen, in een soort eindeloos pingpong spel waar je gewoonweg niet aan uitgeraakt.
We bereiken een soort mentale status quo dat ons helaas niet meer verder helpt maar ons eerder limiteert. Dus maken we gemakkelijkheidshalve, de conclusie dat er geen oorsprong is en verklaren we het als op religie aankomt, dat “God” verantwoordelijk is. En dat is nu net waar het schoentje een beetje wringt bij mij.
Volgens mij, en ik benadruk volgens mij, is het zo dat ons menselijk logisch denken er ons toe dwingt om altijd een oorsprong en een einde te verwachten. Er is altijd een oorzaak dat het gevolg kan verklaren en omgekeerd. Het wordt licht en het wordt donker, we worden geboren en we sterven en elk beginpunt kent vroeg of laat een eindpunt. Omdat we die vraag, wat enkel mensen zich stellen op onze planeet, nooit kunnen beantwoorden, zoeken véél mensen hun verklaring in het concept van een schepper. De wetenschap is er al tientallen jaren mee bezig, en ook al geraken we af en toe een stapje verder, we botsen altijd op een limiet. En dit zullen we helaas altijd blijven doen.
- De god van de donder
Het was al van het prille begin zo in het ontstaan van de mensheid, dat het concept “goden” ten tonele kwamen. Dit gebeurde niet van de ene dag op de ander. Dit is iets wat systematisch is ontstaan en wat eigenlijk zeer cultuur gebonden was/is. Een cultuur ontstaat namelijk uit een gemeenschap van mensen. Wanneer het donderde bijvoorbeeld, dan hadden de mensen toen geen flauw benul wat er eigenlijk gebeurde en was dit, omdat het angst bij de mensen opwekte, een teken van kwaadaardigheid. Zo ontstond de overtuiging dat er een “god van de de donder” was. Wanneer die god niet zo goed gezind was, werd die god kwaad, donderde en bliksemde het, en deed men allerlei gekke dingen om die god toch maar te pleasen, zodat het onheil vlug voorbij zou zijn. Zodat de angst, want dat was de aanzet tot, zou verdwijnen.
De mens in het algemeen is altijd onzeker als het over dingen gaat die we niet begrijpen. Net zoals jij en ik, slapen wel allemaal wel eens slecht als er bepaalde factoren in ons leven spelen waar we niet direct een oplossing voor dingen. Dat is compleet normaal, compleet menselijke, dus zo onlogisch was het geloven in de god van de donder toen niet. Au contraire, het was zelfs normaal dat mensen zo reageerden. Vele eeuwen later echter werd wetenschappelijk aangehaald én ook bewezen dat “donder en bliksem” een volledig, maar volledig verklaarbaar natuurfenomeen was.
Dankzij deze wetenschappelijke verklaring en de acceptie ervan (belangrijk!) verdween het geloof in een god van de donder. De angst voor het onbekende, de donder en bliksem dus, was niet meer aanwezig en dus ook niet meer relevant. Het vrezen en het pleasen van een god, voor dit type gebeurtenis, werd compleet overbodig, want de mens had een logische verklaring gevonden én geaccepteerd. Accepteren kan je maar wanneer je beseft dat iets werkelijk zo is.
Hetzelfde concept herhaalde zich voor een waaier van andere zaken, in het oude Egypte, de tijd van de Romeinen en de Grieken. Goden kwamen en goden verdwenen telkens naarmate de mens zich intellectueel ontwikkelde. Intellectueel klinkt misschien wat snobistisch van me, maar daarmee wil ik eigenlijk bedoelen dat de mens simpelweg slimmer werd, omdat de mens evolueerde omdat de mens meer en meer bewust werd van zijn omgeving.
- Evolutie van goden
Nu geloven we niet meer in goden zoals in lang vervlogen tijden, en wordt deze denkwijze in onze huidige tijd als ongeletterd en primitief beschouwd. Doch, dig this, eigenlijk wordt diezelfde gedachtegang tot op heden nog altijd zeer vaak toegepast onder de vorm van religie. Als je er even bij stil staat, komt het uiteindelijk een beetje op hetzelfde neer, maar op een iets hoger niveau.
Héél wat mensen geloven namelijk in een gehumaniseerde, doch spirituele god, dat de spilfiguur is in een cultuurgebonden religie waarin ze zich verbonden voelen. Dit komt omdat we “angst” hebben voor het onbekende. Het onbekende is zeer eenvoudig. Wat is er na ons tijdelijke verblijf in het leven? What happens when we die? Dat is uiteindelijk wat het finale eindpunt is van ons allemaal, waar héél wat mensen angst voor hebben. De dood.
In het christendom is de spilfiguur Jahweh en in de Islam is dit Allah. Beide figuren zijn alwetend en kennen geen oorsprong en worden als verklaring aanzien voor wat er nu is en functioneren als zingeving voor ons bestaan én voor zingeving na ons bestaan.
Nu, de termen “alwetend” en “geen oorsprong kennen” zijn eigenlijk in zekere zin ook een soort kip of het ei verhaal. We geloven namelijk wat we willen geloven. Het is volgens mij echter een goedkoop antwoord op de primaire vraag die we ons allemaal ooit wel eens stellen. Vanwaar komt alles nu eigenlijk? In religieuze kringen wordt dit gecounterd door: “Ja, dat komt van God.”
OK, maar wat heeft God dan gemaakt? “Van nergens, want God heeft altijd bestaan” Met dit eigenlijk ontwijkende antwoord dien je het te stellen, maar kan je nuchter gesproken concluderen dat het geloven in een god, eigenlijk een soort poging is om onze limieten van ons menselijk denken wat te compenseren.
De reden dat we goden erg vaak vermenselijken komt simpelweg door het feit dat we zelf mensen zijn. Die vermenselijking is altijd wel gedeeltelijk of volledig aanwezig. Dat is al eeuwen en eeuwen zo. Denken we maar aan de figuur “Jezus” die eigenlijk een échte menselijke evolutie was van de onzichtbare, ontastbare, God uit het oude testament. In het oude testament was “God” zeer mysterieus, maar in het nieuwe testament konden mensen er zich werkelijk iets bij voorstellen, omdat het boegbeeld vermenselijkt was.
Mensen hebben nu eenmaal nood aan rolmodellen. Iedereen kijkt wel op naar iemand waar we ons kunnen aan optrekken. Een soort voorbeeld om ons te leiden in ons tijdelijk bestaan. Om tegenslagen te kunnen overwinnen. En dat is an sich, opnieuwn, zéér menselijk en normaal.
- Waarin geloof jij dan John?
Je zou, op basis van mijn gekribbel nu, de conclusie kunnen maken dat ik een certified atheïst ben. En uiteindelijk heb je wel gelijk. Ik geloof niet in het concept van een god zoals het mij destijds werd aangeboden. Het concept bevat véél contradicties en uiteindelijk gaat het idee volgens mij werkelijk nergens over. Zeker omdat het concept, verschrikkelijk véél misbruikt wordt.
Wat ons hier uiteindelijk gebracht heeft, en wat de uiteindelijk zin van ons bestaan in het algemeen concreet is, weet ik ook niet. Maar, … hoef ik het te weten? Moet er een zin zijn van? Zal ik geruster zijn? Ik ben ook maar een mens, en ik stoot sowieso altijd op het bekende kip of het ei verhaal. Dat is de reden waarom ik dit ook even schrijf. Ik geef geen antwoorden, maar ik stel me vragen.
Ik denk, en ik ben eigenlijk overtuigd, dat de mens de luxe heeft dat we de gave hebben om te denken. We leven niet louter op basis van een instinct, maar we redeneren logisch op basis van oorzaak en gevolg. Een kat zal je nooit zien bidden elke morgen om een goede dag te beleven. Een vogel zal je nooit zien denken over wat het beestje op deze aardbol gebracht heeft. Maar zowel die kat als die vogel zullen dagelijks alles uit de kast halen om te overleven.
Jaren geleden was er dat liedje van Joan Osborne (One Of Us, 1995) en in bepaalde zinnen geloof ik eigenlijk meer dan wat men mij jaren aan een stuk heeft proberen wijs te maken. 🙂
What if God was one of us?
Just a slob like one of us
Just a stranger on the bus
Tryin’ to make his way home?
Bron afbeelding: Szabó Viktor / Pexels